Número total de visualizações de páginas

quarta-feira, 14 de setembro de 2011

Historia

.
A comarca que hoxe é Val do Dubra, estivo habitada dende moi antigo.
                                                               
Linda ó norte con Tordoia, ó sur con Ames, ó sureste con Santiago, ó este con Trazo, ó oeste con Santa Comba e A Baña.
Surcado de norte a sur polo río Dubra que nace na vertente meridional dos montes do Castelo en Abres, na parroquia de Anxeriz(Tordoia) marcha polo encaixado nunha fractura da depresión meridiana Tuy-Carballo, desembocando no Tambre en Portomouro despois de percorrer 15 Km.
Ten unha superficie de 108,2 kms. cadrados.
Divídese en 12 parroquias e 99 entidades:


Mapa de parroquias de Val do Dubra


 Parroquia    Extensión    Poboación    Densidade    Núcleos    
   1 Arabexo:18 km2    316 h    17.56 h/km2    16    
   2 Bembibre:4 km2    932 h    233 h/km2    4    
   3 Buxán:9 km2    336 h    37.33 h/km2    15    
   4 Coucieiro:3 km2    466 h    155.33 h/km2    8    
   5 Erviñou:7 km2    145 h    20.71 h/km2    3    
   6 Niveiro:8 km2    320 h    40 h/km2    9    
   7 Paramos:6 km2    210 h    35 h/km2    4    
   8 Portomeiro:8 km2    206 h    25.75 h/km2    3    
   9 Portomouro:6 km2    403 h    67.17 h/km2    5    
   10 Rial:9 km2    750 h    83.33 h/km2    18    
   11 San Román:6 km2    306 h    51 h/km2    9    
   12 Vilariño:10 km2    125 h    12.5 h/km2    4    
TOTAL    94 km2    4515 h    48.03 h/km2    98    

Arabexo

Lugares da parroquia de Arabexo no concello de Val do Dubra (A Coruña)
Bembibre

Lugares da parroquia de Bembibre no concello de Val do Dubra (A Coruña)

[]Buxán

Lugares da parroquia de Buxán no concello de Val do Dubra (A Coruña)

[]Coucieiro

Lugares da parroquia de Coucieiro no concello de Val do Dubra (A Coruña)
Bascuas | Gontar | A Igrexa | Lal | Maxais | O Porto | Portomedal | Vilalba | Vilar

[]Erviñou

Lugares da parroquia de Erviñou no concello de Val do Dubra (A Coruña)

[]Niveiro

Lugares da parroquia de Niveiro no concello de Val do Dubra (A Coruña)

[]Paramos

Lugares da parroquia de Paramos no concello de Val do Dubra (A Coruña)

[]Portomeiro

Lugares da parroquia de Portomeiro no concello de Val do Dubra (A Coruña)

[]Portomouro

Lugares da parroquia de Portomouro no concello de Val do Dubra (A Coruña)

[]Rial

Lugares da parroquia de Rial no concello de Val do Dubra (A Coruña)

[]San Román

Lugares da parroquia de San Román no concello de Val do Dubra (A Coruña)

[]Vilariño

Lugares da parroquia de Vilariño no concello de Val do Dubra (A Coruña)

[]Parroquias de Val do Dubra

Galicia | Provincia da Coruña | Parroquias de Val do Dubra
É no Cronicón Iriense onde aparece Dubra por primeira vez nos documentos antigos onde sinala que o rei suevo Miro asinou esta terra á Sede de Iria.
Máis tarde aparece como arcedianato no distrito de Trastamara, na división do arcebispo Suárez de Deza.

No Antigo Réxime Dubra tiña as parroquias en dúas xurisdicións: a de Buxán, que comprendía a parroquia de Buxán, e a de Dubra que aglutinaba as demáis parroquias, pertencendo a daquela provincia de Santiago.
A xurisdición de Buxán pertencía ó Señorío de don Juan de la Cruz Ozores; Arabexo, Bembibre, Coucieiro, Erbiñou, Niveiro, Paramos, Portomeiro, San Román e Vilariño pertencían ó Señorío do Marqués de Alcañizas; unha parte de Portomouro pertencía ó Señorío do Marqués de Alcañizas e outra ó Mosteiro de San Martiño, de Santiago.
Tamén na época do Antigo Réxime houbo un axuntamento constitucional, chamado Dubra, que era o nome da xurisdición á que pertencían as súas parroquias, formando parte do partido xudicial de Poulo, e que figura nos repartimentos que fai a entón única deputación de Galicia, como figura en 1821.
En 1822 segue formando parte do partido xudicial de Poulo, cando se fai a división de Galicia en 4 provincias, e pasa a formar parte da nova provincia da Coruña.
Despois da reforma xudicial de 1834, Val do Dubra, que daquela se chamaba Santiago de Buxán, pasa en 1835 ó partido xudicial de Ordes.
No 1842, na drástica redución de axuntamentos, Buxán desaparece para incorporarse ó novo axuntamento de Restande, pero esto non se fixo realidade.
No 1959 sete veciños de Buxán firmaron unha instancia para cambiar o nome de Buxán polo de Val o Dubra, o que foi aprobado en 1960, co que en adiante se chamará Val do Dubra.
A capitalidade do concello estivo en varias poboacións. O Madod di que estivo en Buxán, o Carreras di que estivo en Bembibre e últimamente na aldea de Nariño, freguesía de Niveiro, en Corredoira e estivo tamén no lugar de Casal(Arabexo).
Cambiou moitas veces de capitalidade: Buxán, Corredoira, Casal, Nariño, Bembibre, Faxón e finalmente ata o de agora en Bembibre.

O escudo de Val do Dubra segue sendo similar ó actual, e que en 1876 o seu alcalde Antonio Barco di que toma a súa orixe e significación na estrela ca Arca de Santiago, que é o patrón da parroquia Buxán.



Os selos do concello pasaron por varias modificacións:
1.- Primeiro selo usado pola alcaldía desde a creación de municipios:


2.- Primeiro selo usado polo axuntamento desde a creación de municipios:


3.- Selo usado pola revolución de setembro de 1868 (a Gloriosa) que se usou polos revolucionarios perante 8 meses:


4.- Selo usado desde a creación dos Xulgados de paz, cas táboas da lei, a cuchilla e a balanza de xustiza:


5.- Este selo foi o primeiro usado polo xulgado municipal, e sendo de pau, foi sustituído polo anterior de paz:


As imaxes non se ven con claridade debido ó moito uso, mesmo dous son de madeira.
Tomado de:
Os concellos galegos. Tomo X/Xosé Fariña Jamardo. Fundación Pedro Barrié de la Maza. 1993


 Castros e mámoas:
PARROQUIA DE ABAREXO (Santa Maria)
- 01.YC05 - Castro. “Castro de Tenzas da Costa”, GA15088Ref001 (Costa, Rebordelos-Abelenda)
- 01.YC06 - Castro. “O Castrillón”, GA15088019 (O Burgo)PARROUIA DE BEMBIBRE (San Salvador)
- 02.YC22 - Arquitectura militar. “Castelo do Pazo. O Castelo”, GA15088007 (OPazo)

PARROQUIA DE BUXAN (Santiago)
- 03.YC19 - Castro. “Castro de Buxán”, GA15088008 (A Igrexa)
- 03.YC20 - Túmulo. “Mámoa 1 da Costa do Marco”, GA15088017 (Costa doMarco, Vilar)
- 03.YC21 - Túmulo. “Mámoa 2 da Costa do Marco”, GA15088018 (Costa doMarco, Vilar)
- 03.YC22 - Indeterminado. “Facho”, GA15088Ref003 (Montemaior)

PARROQUIA DE ERVIÑOU (San Cristobo)P.G.O.M de VAL DO DUBRA (A CORUÑA)DOCUMENTO INICIAL 8
- 05.YC10 - Castro. “Castro de Erviñou”, GA15088Ref002 (San Cristovo)
- 05.A11 - Carballeira de la Capilla de San José (Abelenda)

PARROQUIA DE NIVEIRO (San Vicente)
- 06.YC12 - Castro. “Castro de Niveiro”, GA15088023 (Niveiro do Medio)
- 06.A13 - Árbol. Roble centenario en A Igrexa (A Igrexa)

PARROQUIA DE PARAMOS (Santa María)
- 07.YC12 - Castro. “Castro de Santa María de Paramos, Castro de Paramos, ACroa, O Castro”, GA15088024 (Paramos)
- 07.YC13 - Túmulo. “Mámoa 1 da Taberna Vella”, GA15088001 (Pedras Negras, ACavada)
- 07.YC14 - Túmulo. “Mámoa 2 da Taberna Vella”, GA15088002 (Pedras Negras, ACavada)

PARROQUIA DE PORTOMEIRO (San Cosme)
- 08.YC11 - Arquitectura militar. “Castro do Castelo”, “O Castelo de Portomeiro”GA15088005 (Portomeiro)
- 08.YC12 - Castro. “Castro de Vilardoa”, GA15088Ref004 (Cerradelo)
- 08.YC13 - Túmulo. “Mámoa 1 Paraños, Vilardoa”, GA15088013 (Vilardoa)
- 08.YC14 - Túmulo. “Mámoa 2 Paraños, Vilardoa”, GA15088014 (Vilardoa)
- 08.YC15 - Túmulo. “Mámoa 1 de Mato Grande”, GA15088015 (Vilardoa)
- 08.YC16 - Túmulo. “Mámoa 2 de Mato Grande”, GA15088016 (Vilardoa)

PARROQUIA DE PORTOMOURO (San Cristobo)
- 09.YC25 - Castro. “Castro de Portomouro”, GA15088010 (Portomouro de Arriba)
- 09.YC26 - Necrópolis. “Sartegos, Pedra do Home”, GA15088009 (Portomouro deArriba)
Para ver máis da Pedra do Home:
http://apedradohome-patinho.blogspot.com/http://apedradohome-patinho.blogspot.com/


PARROQUIA DE RIAL (San Vicente)
- 10.YC37 - Castro. “Castro de Rial”, GA15088011 (O Castro)
- 10.YC38 - Castro. “Castro de Ramona, Castro de Malvares”, GA15088006 (Malvares)
En Malváres, aínda que en EPTISA non o fan constar hai unha mámoa, así o demostra tanto a toponimia(A Mámoa) coma a morfoloxía do terreno
- 10.YC39 - Castro. “Castro de Boiro”, GA15088Ref005 (Pousada)

PARROQUIA DE SAN ROMAN (Santa Mariña)
- 11.YC36 - Túmulo. “Mámoa 1 de Porto Rabeiro”, GA15088003 (Xermil)
- 11.YC37 - Túmulo. “Mámoa 2 de Porto Rabeiro”, GA15088004 (Xermil)
- 11.A38 - Carballeira en San Román (San Román)




PARROQUIA DE BEMBIBRE(San Salvador)
Castro do Pazo
Mámoa do Brañón

Como se ve pola cantidade de castros e mámoas, Dubra estivo habitado dende moi antigo e con moitas entidades.
Mapas dos castros e mámoas:
http://maps.google.es/maps/ms?ie=UTF8&hl=es&msa=0&msid=110951164832519785436.0004346aeaa3b7cd4ab47&z=11&om=1http://maps.google.es/maps/ms?ie=UTF8&hl=es&msa=0&msid=110951164832519785436.0004346aeaa3b7cd4ab47&z=11&om=1


Para máis información, descripción dos castros, etc: 
http://castrosdevaldodubra-patimho.blogspot.com/http://castrosdevaldodubra-patimho.blogspot.com/

Etimoloxía de Dubra:
Suevo = corriente de agua, río
Eslavo = (dubr) bosque, roble
BEMBIBRE:
i.e. = P(B)aemeiobrix(briga)= 
P(B)ae=río, 
meio=entre, 
brix(briga)=fortaleza, lugar en alto; = 
fortaleza(lugar en alto) entre ríos
Para ver máis sobre os significados dos topónimos:
http://toponimiadevaldodubra-patinho.blogspot.com/http://toponimiadevaldodubra-patinho.blogspot.com/

Un dos primeiros documentos que menciona  á Dubra é o Cronicón Iriense, donde o rei suevo Miro(570-583) dona á sé de Iria Flavia a diócese de Dubra:
et Mirus cepit Bracaram et fecit concilium Bracarensem sedundum, ubi Andreas fuit, in era DCX Et Mirus sedi sue Hiriensi contulit dioceses, scilicet: Morracium,Saliniensem, Moraniam, Celenos, Montes, Metam, Merciam, Tabeyrolos, Velegiam, Hour, pistomarcos, Amaeam, Coronatum, Dormianam, Gentinas, Celticos, Barchalam, Nemarcos, Vimiantum, Selagiam, Bregantinos, Farum, Scutarios, Duuriam, Montanos, Nemitos, Prucios, Bisacos, Trasancos, Lavacencos et Airos, et alias que in canonibus resonat. (Transcripción e notas de Manuel-Rubén García Alavarez, Memorial Hisatórico Español, (R.A.H.), Tomo L. Madrid. 1963”.
Traducción: Miro Tomou baixo o seu dominio a Braga e reuniu o Concilio Bracarense segundo, onde acudíu Andrés no ano 610. E Miro puxo baixo a súa sé Iriense as seguintes dióceses a saber: O Morrazo, Salnés, Moraña, Caldas, Montes, Meta, Merza, Tabeirolos, Valga, Louro, Nemancos, Vimianzo, Seaia, Bergantiños, Faro, Escudeiros, Dubra, Montaos, Nendos, Pruzos, Bezoucos, Trasancos, Labacengos e Arros, e outras das que se ten mención nos canones


  • 1016 César Arias foi un cabaleiro-soldado que donou en 1016 una Igrexa de Buxan, cas suas posesións, ó Mosteiro de S. Martiño Pinario. De Buxan recibía o devandito Mosteiro os mellores tributos de trigo e centeo. Ainda existe en Buxan o topónimo Agro do Cabildo.
  • 1241 No documento de 1241 o mosteiro de Oseira cede aos templarios unha serie de propiedades nesta comarca, que lles vendera Gómez Ares e a súa esposa María Fernández; localizábanse estes bens in tota terra de Trastamar et de Duvria et in Bregantinos et in Canzes... 
  • Máis en: http://documentos-patinho.blogspot.com/http://documentos-patinho.blogspot.com/
  • 1752 Pablo Villarino naceu en San Salvador de Bembibre- Buxán (A Coruña) cara ao ano 1752.
    Eran os seus pais Ángel Villarino e Teresa Pieyra, segundo o escritor xenealista arxentino Ibargurren, e segundo Castro López eran Ángel de Villarino e Josefa Pequeño. 
  • 1835 Eduardo Pondal a súa relación con Dubra ven de que menciona os seus nomes nalgúns dos seus poemas. Coñecíu Dubra, porque entre Carballo e Santiago había(aínda quedan trazos dél) un camiño moi antergo(Véxase: http://caminhos-patinho.blogspot.com/), polo que pasaba nas súas viaxes.

    Así escribíu:
    Fugitiva Portomeiro, ... 
  • 1876 Cándido Pumar Torres, nado en Buxán(1876 - 1942) Foi:
    -Coengo Penitenciario da Catedral
    -Vicecanciller da Universidade Pontificia
    -Catedrático do Seminario de Santiago
    -Administrador do Pazo de Raxoi.  
Máis en: http://personaxes-patinho.blogspot.com/http://personaxes-patinho.blogspot.com/
  • 1970 Ares Espada descubríu dúas estatuíñas de 80x18x16 e 85x21x16cms. na capela de San Xoan Bautista das Augas Virxes(Bembibre), flanqueaban a porta. Son dous xoves cantores do coro pétreo da catedral de Santiago, atribuídos ó Mestre Mateo. Chamoso Lamas recuperóunas en 1970 para formar parte da reconstrucción do coro de pedra do Museo Catedralicio. 
  • 1960 Dende antigo o Concello era coñecido por Buxán que cambia a Val do Dubra en 1960
Como concello creóuse no 1836 coa denominación de Buxán ata 1960
A Casa Consistorial de Val do Dubra estivo primeiro en Buxán(ata fináis do século XIX), logo trasladouse á Corredoira(Bembibre) a principios do s. XX; polos anos 20 do S. XX pasou a Casal(Niveiro) e volvíu a Bembibre no 1924; coa 2ª República(1931-1939) sitúase en Taboada(Niveiro) e no 1958 instálase no lugar actual.

 Un dato curioso é que perante a Revolución Gloriosa de 1868 nunha das moitas agrupacións de concellos Buxán xuntouse con Trazo dando coma resultado Portomouro coma cabeza da agrupación.
Pulsar na imaxe para ver ampliada:



Remodelada casa consistorial, inaugurada o 14 de Xaneiro de 2011



Antes era a casa rosa, e agora é a casa...

Dubra é zona de paso para moitas poboacións importantes hoxe e na antigüedade.
Unha das razóns é que se encontra na depresión meridiana Tuy-Carballo


É tamen lugar de paso para as minas de Xallas.
Moitos sitúan a Vía XX per Loca Marítima do Itinerario de Antonino por Portomouro(Entrepontes), correspondente a "mansio" Ad duos pontes


Véxase éste debuxo do noso veciño Coso(Marcos Castro Vilas), quen sitúa a XX per loca marítima por Portomouro, Coucieiro, Carboeiro, e dirección a Xallas. Ou sexa polo lado oeste do río Dubra.

Outros estudiosos sitúana por Portomouro, Niveiro, Erviñou e dirección a Carballo. Ou sexa polo lado este do río Dubra.

O certo é que coinciden con dous camiños moi(quizais pre romanos), moi antigos.
Ver máis destes camiños en: http://caminhos-patinho.blogspot.com/http://caminhos-patinho.blogspot.com/

Dubra é rico en etnoloxía
Para ver máis fotos de lugares, cousas curiosas, costumes, etc. de Dubra: http://fotosdevaldodubra-patinho.blogspot.com/http://fotosdevaldodubra-patinho.blogspot.com/

Costumes e festas de Val do Dubra: http://etnografiadubra-patinho.blogspot.com.es/http://etnografiadubra-patinho.blogspot.com.es/

Ten unha flora e fauna moi rica, mesmo algunha especie endémica: http://faunadubra-patinho.blogspot.com.es/http://faunadubra-patinho.blogspot.com.es/


Dubra tamén é rica en construccións, tanto civil coma relixiosa

Máis fotos en: http://iglesiasvaldodubra-patinho.blogspot.com/http://iglesiasvaldodubra-patinho.blogspot.com/

Tamén ten ritos pagás

Por exemplo este cruceiro nunha "pedra da serpe". Máis en: http://cruceirorial-patinho.blogspot.com/http://cruceirorial-patinho.blogspot.com/

E non se pode un esquecer da Pedra do Home


Máis en: http://apedradohome-patinho.blogspot.com/http://apedradohome-patinho.blogspot.com/

En moitas fachadas hai pedras labradas, curiosas, singulares, por desgracia algunhas fachadas foron mal restauradas e desapareceron escudos heráldicos, marcas de canteiros, etc.




Máis en: http://pedras-dubra-patinho.blogspot.com/http://pedras-dubra-patinho.blogspot.com/


BIBLIOGRAFÍA CONSULTADA:

  • Xerardo Agrafoxo: o hábitat castrexo no Val de Barcala, Amaía e o Val do Dubra. Sementeira
  • Celtiberia.net
  • Lourdes Romero: Rial
  • CODOLGA
  • Carlos Nárdiz Ortiz: El territorio y los caminos de Galicia
  • Carlos Pereira Martínez: DÚAS  ENCOMENDAS  TEMPLARIAS  GALEGAS  DESCOÑECIDAS:  LENDO  E  SAN  SADURNIÑO
  • Eptisa: Pxom de Val do Dubra
  • Enciclopedia Galega Universal Ir Indo
  • Os concellos galegos. Tomo X/Xosé Fariña Jamardo. Fundación Pedro Barrié de la Maza. 1993
Publicada por à(s) 8 comentários:
Subscrever: Mensagens (Atom)